1. WSTĘP
Praca niniejsza powstała z myślą o uczniach niepełnosprawnych intelektualnie, którzy pobierają edukację w Zespole Szkół Specjalnych nr 40 w Zabrzu. Materiały zgromadzone na potrzeby pracy zostaną wykorzystane w trakcie prowadzenia codziennych zajęć z uczniami.
Uczniów niepełnosprawnych intelektualnie pobierających naukę w szkole specjalnej cechują zaburzenia w czynnościach orientacyjno – poznawczych, intelektualnych, emocjonalnych, motorycznych, oraz w całej osobowości. Przemawiają do nich obrazy proste, pozbawione szczegółów, oraz zbędnych opisów, gdyż u dzieci tych występują nieprawidłowości w zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzrokowo – ruchowej, słuchowo – ruchowej i rozwoju mowy.
Wyraźnie zróżnicowany jest poziom potrzeb poznawczych ograniczający się do poznawania rzeczywistości bezpośrednio dostępnej i wyrażającej się w takich czynnościach jak: manipulowanie, malowanie, klejenie, majsterkowanie.
Niniejsza praca przedstawia formy pracy z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie na lekcji techniki. Zajęcia te w znacznym stopniu opierają się o oddziaływanie terapeutyczne gdzie uczeń nie odczuwa po zakończonej pracy niezadowolenia z tytułu wykonywanych czynności technicznych a każda praca jest sukcesem odnoszonym przez dziecko. Jak wiemy zasady pedagogiki specjalnej skierowane są na oddziaływanie na dziecko w taki sposób aby odczuwało ono poczucie sukcesu z wykonywanej pracy, było zadowolenie z samego faktu wykonywania określonej pracy. Równocześnie każda wykonana rzecz powinna posiadać walory użyteczne a więc powinna czemuś służyć.
Praca ta ma również na celu ukazanie jak wykorzystywane są w trakcie zajęć z techniki zdobycze współczesnej technologii produkcyjnej gdzie uczniowie zapoznają się nie tylko z technologią produkcyjną, ale i z możliwościami wykorzystania materiałów w sposób twórczy, który pozwala na rozwijanie wyobraźni dziecka niepełnosprawnego intelektualnie.
W pracy z dziećmi ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi, a zwłaszcza z upośledzeniem umysłowym istotą jest skoncentrowanie się na tym, aby dziecko w trakcie pracy posiadało bezpośredni kontakt z materiałem, który poddawany jest obróbce. Uczniowie ci w swoim przyszłym życiu zawodowym będą w większości przypadków wykonywali prace użyteczne, dlatego też praca na określonych materiałach takich jak: papier, drewno, metal, materiały sztuczne jest niebagatelna.
2. PRODUKCJA STYROPIANU
Styropian to spolimeryzowany styren, czyli polistyren. Aby otrzymać styropian należy najpierw wytworzyć polistyren, który najczęściej ma postać perełek.
Podstawowym surowcem do produkcji materiałów z tworzyw sztucznych jest ropa naftowa. Prawie 4% jej światowego wydobycia jest obecnie przeznaczone na ten cel. Po wydobyciu i przetworzeniu przez rafinerię oraz przemysł chemiczny otrzymujemy styren, materiał podstawowy do dalszego procesu. Styren jest mieszany z wodą oraz materiałem porotwórczym (pentanem - gazem naturalnie występującym w przyrodzie) dając w efekcie polistyren do spieniania.
Tak otrzymany surowiec podstawowy zamykany jest w szczelnych pojemnikach i wysyłany do producentów styropianu
Rysunek 1. Perełki styropianowe
Perełki styropianowe ukazane na rysunku pierwszym poddawane są dalszej obróbce termicznej gdzie pod wpływem temperatury zamknięte w szczelnych formach formują się w zależności od formy do której zostały umieszczone.
temperatura powoduje, że kulki styropianowe rozszerzają się i szczelnie wypełniają przygotowaną formę przybierając jej kształt.
Taki proces technologiczny można również przeprowadzić w warunkach domowych o ile posiadamy polistyren, palnik, wodę, menzurki oraz interesującą nas formę.
2.1. Spienianie
Pierwszym etapem cyklu produkcyjnego styropianu jest spienianie polistyrenu. Surowiec podstawowy w postaci granulek, których wielkość wynosi od 0,2 do 3 mm, umieszcza się w urządzeniu zwanym spieniarką i doprowadza parę.
W odpowiedniej temperaturze następuje zmiękczenie granulatu a wydzielający się pentan powoduje zwiększenie rozmiarów granulek nawet do 60 razy w stosunku do ich początkowej wielkości.
W porach gromadzi się powietrze, które stanowi prawie 98% objętości materiału. Ciśnienie pary i czas spieniania (2-5 minut) pozwalają regulować pożądaną gęstość wyrobu ostatecznego.
Jest to bardzo ważna faza całego procesu produkcyjnego, ponieważ sposób, w jaki przebiega determinuje jakość uzyskanego produktu.
2.2. Formowanie bloków styropianowych
Podczas tej fazy procesu spienione wstępnie granulki zostają umieszczone w metalowej formie. Ponieważ produkcja styropianu jest praktycznie bezodpadowa do formy trafiają również skrawki styropianu powstające jako odpad przy cięciu bloków. Pod wpływem podciśnienia a następnie gorącej pary, podawanej do formy, następuje najpierw wypieranie powietrza a następnie dalsze spienianie się granulatu. Po krótkim czasie trwającym do kilkunastu sekund następuje całkowite sklejenie się granulek, które tworzą ukształtowany blok. Kolejna faza związana jest z ochładzaniem w bardzo kontrolowany sposób wcześniej uformowanego bloku i po kilku minutach gotowy styropian opuszcza formę.
2.3. Sezonowanie
W przypadku produkcji masowej, przemysłowej świeżo uformowanych bloków nie poddaje się od razu dalszej obróbce. Bloki styropianowe zostają umieszczone w magazynie i przetrzymywane są tam w celu ustabilizowania materiału oraz uwolnienia resztek pentanu zawartego w styropianie.
Dopiero po minimum około 14 dniach blok jest gotowy do dalszej obróbki.
2.4. Cięcie i pakowanie
Ostatnim etapem przed załadunkiem i wysyłką jest cięcie styropianu według wymaganych wymiarów. Dzięki dodatkowym urządzeniom zwanym wycinarkami konturowymi możliwe jest uzyskanie niestandardowych kształtów styropianu. Styropian po pocięciu jest pakowany i tym samym gotowy do wysłania
Styropian znalazł zastosowanie w produkcji:
• - opakowań produktów spożywczych na przykład tacki kubki do napojów
• - izolacji na przykład otuliny bojlerów grzewczych
• - elementów dekoracyjnych
• - stelaży elementów konstrukcyjnych jak na przykład fotelików samochodowych dla dzieci
• - w budownictwie jako sposób na wyciszenie i ocieplenie budynków mieszkalnych
• - w modelarstwie do konstrukcji samolotów i łodzi
• - w wędkarstwie na przykład. w przypadku wykonania spławików
• - w zabawkarstwie.
3. WYKORZYSTANIE PIANKI POLISTYRENOWEJ W EDUKACJI SZKOLNEJ NA LEKCJACH TECHNIKI
Celem zajęć technicznych jest kształtowanie w uczniu umiejętności wyrażania swoich przeżyć i emocji za pomocą różnych środków wyrazu plastycznego odwołując się do zmian, które dyktuje praca w styropianie, oraz uwrażliwienie na piękno poprzez kontakt ze sztuką. Zajęcia są realizowane w nauczaniu całościowym, a więc łącznie z innymi przedmiotami nie jako odrębna jednostka metodyczna. Nauczyciel inspiruje działalność dostępną dziecku poprzez stworzenie możliwości poznawania i przeżywania różnych zjawisk i przedmiotów w trakcie kształtowania nowego wytworu.Zdobywanie przez uczniów wiedzy poprzez naturalny kontakt z otaczającą rzeczywistością pobudzamy zainteresowania dziecka upośledzonego umysłowo a styropian poza szerokim zastosowaniem na rynku pracy świetnie zdaje egzamin w edukacji szkolnej.
Zapoznając dzieci z przedmiotami i zjawiskami z najbliższego otoczenia, ucząc spostrzegania różnych właściwości materiałów, nauczyciel zwraca uwagę na zachodzące miedzy nimi stosunki ilościowe, wyrabia umiejętność określania stosunków czasowych i przestrzennych. Czerpie tematy do zadań tekstowych, co ułatwi dziecku rozumienie pojęć matematycznych. W toku nauki technicznej wdraża się uczniów do obserwacji zjawisk i zmian zachodzących w trakcie obróbki materiału.
Właściwości styropianu takie jak wysoka podatność na obróbkę cieplną jak i mechaniczną z zastosowaniem zwykłych noży do cięcia tapet czy brzeszczotów powoduje, że można go z powodzeniem wykorzystać w celu rozwijania wyobraźni twórczej uczniów niepełnosprawnych intelektualnie.
Dodatkowym powodem, dla którego warto wykorzystać styropian w trakcie zajęć z techniki jest fakt, ze nie wywołuje on alergii u dzieci, które nie potrafią opisać swojego stanu zdrowia. W styropianie może pracować, więc każdy uczeń
W trakcie zajęć technicznych pracując w materiałach sztucznych jakim jest styropian kształcimy w dziecku umiejętności, które są przewidziane programem nauczania takie jak:
• - odmierzanie,
• - przycinanie,
• - posługiwanie się narzędziami,
• - dbamy o estetykę wykonywanej pracy,
• - uwrażliwiamy na sztukę.
Sztuka, której podwalinę stanowi muzyka, plastyka i teatr pozwala na pobudzanie wyobraźni dziecka tym większą, że wytwór swojej pracy uczeń widzi w postaci wykonanych rekwizytów.
W trakcie prac w styropianie zapoznajemy dzieci z materiałami sztucznymi. Wskazujemy uczniom, w jaki sposób produkuje się styropian, omawiamy linie produkcyjną, wskazujemy wady i zalety materiałów sztucznych przyczyny, dla których poszukujemy nowych rozwiązań technologicznych ułatwiających życie populacji ludzkiej. Łączymy w ten sposób wiedzę technologiczną z wiedzą z innych przedmiotów zachowując zasady korelacji międzyprzedmiotowej.
Zawsze pamiętamy o tym, że wszystkie czynności wykonujemy z zachowaniem zasad BHP.
4. KONSPEKT DO ZAJĘĆ TECHNICZNYCH
Konspekt do lekcji techniki
Czas trwania zajęć: 90 minut
Temat: Miecz z styropianu
Cel główny: Wykonanie miecza.
Cele operacyjne:
Po zakończonych zajęciach uczeń:
- wie, jak wykonać miecz ze styropianu;
- wie, że styropian jest materiałem sztucznym;
- nazywa narzędzia wykorzystywane do pracy;
- potrafi odmierzyć niezbędną ilość materiału do wykonania miecza
- potrafi kształtować w styropianie;
- potrafi pomalować miecz farbami plakatowymi zgodnie z udzielonymi wskazówkami;
- utrzymuje ład i porządek w miejscu pracy;
- szanuje wytwory swoje i innych uczniów;
- dba o estetykę swojej pracy.
Metody pracy:
- słowna: pogadanka;
- obrazowa: pokaz;
- czynna: zadania stawiane uczniom do wykonania.
Formy pracy:
- indywidualna;
- zróżnicowana;
Środki dydaktyczne:
- płyty styropianowe;
- noże;
- klej
- farby plakatowe
- pędzle
Tok zajęć:
Zajęcia organizacyjno – porządkowe
Powitanie uczniów.
Przygotowanie stanowisk pracy.
Przypomnienie zasad bhp obowiązujących w pracowni.
Wprowadzenie do tematu zajęć
Zawieszenie na tablicy elementów puzzli – złożenie ilustracji pt. „Miecz”.
Wypowiedzi uczniów na temat „Miecz”, jako rekwizytu do przedstawienia jasełkowego
Pokaz i omówienie gotowej pracy.
Pokaz narzędzi i materiałów niezbędnych do wykonania „Miecza”
Opracowanie nowego materiału
Pokaz i wyjaśnienie kolejnych etapów wykonania „Miecza”
Bezpieczne zastosowanie narzędzi w trakcie pracy.
Prawidłowe nanoszenie farby na „Miecz”
Samodzielna kontrolowana praca uczniów.
Integracja wiadomości
Przypomnienie kolejnych czynności w trakcie wykonywania „Miecza”
Uwrażliwienie uczniów na estetykę wykonanej pracy ze względu na wystawienie rekwizytu do przedstawienia.
Zajęcia końcowe
Omówienie i ocena pracy uczniów na lekcji.
Uporządkowanie miejsc pracy.
Pożegnanie z grupą.
5. PREZENTACJA MULTIMEDIALNA
Prezentacja multimedialna została utworzona w programie Microsoft Power Point 2007 (program na użytek niekomercyjny).
Do utworzenia prezentacji wykorzystano programy takie jak:
• IrfanView w wersji 4.0.- program wykorzystano do obróbki zdjęć w zakresie zmiany rozmiaru obrazka, wyostrzanie, korekta zdjęć.
W celu wzbogacenia prezentacji wykorzystano gify animowane ze stron internetowych do których adresy podano w bibliografii.
W prezentacji znajdują się slajdy tematycznie związane z produkcją styropianu zwanego również styroporem jak również ilustracje ukazujące prace uczniów w tym materiale.
Dla wzbogacenia prezentacji multimedialnej materiały pobierano również z witryn internetowych jak również z zajęć realizowanych bezpośrednio w pracowni technicznej.
Zdjęcia ukazujące pracę ucznia w pracowni zostało zamieszczone za zgodą ucznia.
Zebranie informacji drogą internetową nie przysporzyło większych problemów z wyjątkiem pokazu wytwarzania styropianu w pracowni chemicznej. Krótki film pokazowy wymagał zainstalowania na komputerze odpowiedniego odtwarzacza obsługującego format rm, co wymagało zainstalowania na komputerze programu Real Player w wersji 7.0.
Jak się okazało w drodze ciągłych prób zamieszczenia filmu pokazowego z zakresu wytwarzania styroporu w pracowni chemicznej i zamieszczenie go w publikacji multimedialnej nie zakończyło się sukcesem. Film w formacie rm wymagałby konwerterowania do formatu avi lub mpg.
Programy służące konwerterowaniu formatu rm2avi w większości przypadków są programami płatnym a wersje freeware poważnie ograniczone. Dlatego też film prezentujący wytwarzanie styropianu w pracowni uczniom zostanie pokazany w trakcie zajęć informatycznych jako wprowadzenie do zajęć technicznych na odrębnej jednostce lekcyjnej.
Wprowadzenie tegoż filmu wydaje się być niezbędne dla pełniejszego wyobrażenia sobie przez uczniów procesu wytwarzania styropianu i możliwości jego kształtowania pod wpływem temperatury. Jednakże będzie się odbywać w czasie zajęć z informatyki.
Cała publikacja multimedialna zostanie wykorzystana w trakcie zajęć technicznych w pracowni technicznej jak również posłuży jako materiał pomocniczy w zajęciach z takich przedmiotów jak: fizyka, chemia, plastyka, przyroda w Zespole Szkół Specjalnych nr 40 w Zabrzu.
W trakcie gromadzenia materiałów do opracowania wykorzystano również literaturę, która ukazywała w sposób obrazowy proces odlewniczy pod ciśnieniem, odlewanie w formach skorupowych, wybijanie odlewów i rdzeni. Informacje te były niezbędne dla zobrazowania uczniom przebiegu procesu technologicznego odlewania w formach oraz procesu wytwarzania kształtek styropianowych.
W niniejszej pracy wykorzystano również literaturę fachową obejmującą metody pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie. Literatura ta została wymieniona w Bibliografii. Zastosowanie literatury pedagogicznej wskazane było ze względu na część metodologiczną w której został zamieszczony konspekt do zajęć z techniki.
Najwięcej problemów od strony technicznej sprawiła prezentacja multimedialna po wprowadzeniu na komputer nowego oprogramowania firmy Microsoft Word 2007. Okazało się, że oprawa graficzna edytora tekstu jak i programu do tworzenia prezentacji multimedialnej różni się od wcześniejszych wersji programu. Zanotowano również początkowo kompletną przypadkowość w reakcji przycisków akcji w trakcie tworzenia poszczególnych slajdów jednakże po głębszym zapoznaniu się z programem udało się w zadowalający sposób przygotować prezentację do konspektu.
6.BIBLIOGRAFIA
1.„Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi umysłowo w szkole życia”, Irena Polkowska, W S i P, Warszawa 1994
2.„Program wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych
umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym”. M E N, Warszawa 1997
3.„Poradnik warsztatowca mechanika”, Praca zbiorowa, S. Błażejewski,
W. Gajewski, Wydawnictwo Naukowo – Techniczne, Warszawa 1967
4.„Technologia maszyn”. S. Okoniewski, W S i P, Warszawa 1996
5.„Upośledzenie umysłowe – Pedagogika” pod redakcją K. Kirejczyka,
PWN, Warszawa 1981
6.„Pedagogika Specjalna”, praca zbiorowa pod redakcją W. Dykcika,
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, WN Poznań 1998
7.„Podstawy dydaktyki ogólnej”, Czesław Kupisiewicz, PWN, Warszawa 1980
